معاینات دوره ای
تاریخ مقاله: 1399/02/22از شناخته شده‌ترین و رایج ترین انواع معاینات شغلی، معاینات دوره می‌باشد. این نوع معاینات که نوعی از پیشگیری ثانویه است، با فواصل زمانی معین ( اغلب یکساله ) انجام می‌شوند
از شناخته شده ترین و رایج ترین انواع معاینات شغلی, معاینات دوره ای می‌باشد. این نوع معاینات که نوعی از پیشگیری ثانویه است، با فواصل زمانی معین ( اغلب یکساله ) انجام می‌شوند. انجام دوره ای این معاینات به منظور تامین دو هدف اصلی و عمده می‌باشد:
1-شناسایی اولیه و زود هنگام شاغلینی مشکوک به بیماری‌های ناشی از کار در مراحل اولیه وقابل درمان
2-انجام Fitness for Work در شاغلینی که شرایط محیط کار بر روی بیماری آنها تاثیر سوء بر جای می‌گذارد
شناسایی زود هنگام بیماری‌های شغلی از این جهت اهمیت دارد که اغلب بیماری‌های ناشی از کار هر چه سریع تر و زودتر شناسایی شوند می‌توان با انجام اقدامات درمانی وپیشگیرانه مناسب از پیشرفت آنها به مراحل شدید و غیر قابل درمان ممانعت کرده و از ایجاد ناتوانی دائمی‌کارگر جلوگیری کرد که این مسأله در نهایت هم به نفع کارگر، هم به نفع کارفرما و هم به نفع سلامت جامعه خواهد بود. به همین دلیل است که انجام معاینات دورهای به عنوان یک اصل قانونی در ماده ۹۲ قانون کار و ماده ۸۸ قانون تامین اجتماعی ذکر شده و کارفرمایان موظف به فراهم نمودن تمهیدات لازم برای انجام این معاینات در کارگران می‌باشند. معاینات دورهای ماهیتاً معاینات غربالگری بوده و به همین دلیل یک ویژگی عمده دارند:
نتایج نهایی معاینات دورهای هرگز تشخیص نهایی و قطعی بیماری‌های ناشی از کار را مشخص نمی‌کنند و فقط می‌توانند شک به وجود احتمالی بیماری‌های شغلی را تقویت کنند.
در واقع برونداد اصلی معاینات دورهای، مشخص شدن و شناسایی شاغلین مشکوک به بیماری‌های شغلی هستند. دلیل این مساله این است که تست‌های انجام شونده در معاینات دورهای، تست‌های غربالگری و اولیه بوده و قادر به تشخیص قطعی بیماری ناشی
از کار نمی‌باشند. ثانیا تشخیص دقیق بیماری‌های شغلی نیاز به بررسی‌های دقیق تخصصی با شرح حال کامل، انجام تست‌های دقیق تر و نیز بررسی دقیق مواجهات محیط کار و رد سایر علل ایجاد بیماری دارند لذا در فرصت محدود معاینات دورهای و در
دسترس نبودن تست‌های دقیق تر در حین انجام معاینات دورهای امکان تشخیص قطعی بیماری‌های ناشی از کار در معاینات دورهای وجود ندارد. بنابراین به منظور تکمیل نتایج نهایی این معاینات و تایید صحت یا عدم صحت تشخیص اولیه، لازم است شاغلین مشکوک به بیماری‌های ناشی از کار جهت بررسی‌های تخصصی دقیق‌تر به سطح تخصصی مرتبط یا همان سرویس‌های تخصصی طب کار ارجاع شوند تا در صورت تایید تشخیص، اقدامات مناسب و زودهنگام درمانی و نیز اقدامات مناسب محیط کار برای کنترل بیماری و جلوگیری از پیشرفت آن به سمت ناتوانی انجام گردد.
بدیهی است که مهمترین اصل در انجام معاینات دوره ای، تامین اهداف این معاینات است. برای اینکه هدف این معاینات تامین گشته و از حالت انجام و تکمیل پرونده خارج شود، ضروری است شرایط، الزامات و پیش نیازهای این معاینات رعایت گردد. مهمترین پیش نیازها و الزامات این معاینات برای رسیدن به هدف:
-انجام معاینه دوره ای به صورت Job-Specific یا به عبارت دیگر طراحی و انجام معاینه بر اساس مواجهه و شغل
ارجاع شاغلین مشکوک به بیماری‌های شغلی به سرویس‌های تخصصی طب کار پس از پایان معاینات دورهای در هر واحد کاری
معاینه براساس مواجهه و شغل یعنی اینکه معاینه هر شاغل باید با توجه به نوع، میزان و راه مواجهه با عوامل زیان آور هر شاغل انجام شود. این نکته به این معناست که پزشک معاینه‌گر قبل از انجام معاینات دورهای باید کاملا با خصوصیات شغل و مواجهات
مختلف هر شاغل آشنا باشد و سپس با توجه به خصوصیات مواجهه، معاینات و تست‌های لازم را بر هر شاغل به طور اختصاصی انجام دهد. رعایت این نکات موجب می‌شود که پزشک قبل از از انجام معاینه بداند که در هر شاغل با توجه به خصوصیات مواجهات زیان آور وی، احتمال و خطر ابتلا به چه نوع بیماری‌های ناشی از کار وجود دارد و سپس معاینات و تست‌های لازم را برای شناسایی زود هنگام همان بیماری‌ها انجام دهد.
برای اینکه اصل job-specific بودن معاینات دوره ای رعایت گردد لازم است مراحل زیر قبل از انجام معاینات در هر واحد صنعتی به ترتیب انجام شوند:
بازدید از تمام واحد‌های محیط کار (walk-through survey ) توسط پزشک متخصص طب کار یا کارشناس بهداشت حرفه‌ای و شناسایی مواجهات و مخاطرات محیط کار به تفکیک واحدها و مشاغل و ثبت دقیق آنها در فرم مخصوص.
توجه به آخرین نتایج اندازه گیری و پایش عوامل زیان آور محیط کار ونیز توجه به راه مواجهه وتماس
تدوین جدول راهنمای معاینات و آزمایشات به تفکیک کارگاه‌ها یا مشاغل در فرم مخصوص
انجام معاینات وتست‌های آزمایشگاهی و پاراکلینیکی منطبق با جدول تنظیم شده و ثبت دقیق نتایج در پرونده معاینات
ارجاع موارد مشکوک به بیماری‌های شغلی جهت تشخیص قطعی بیماری‌های ناشی از کار و اقدامات لازم درمانی و پیشگیرانه و نیز پیگیر�� با رعایت موارد فوق است که می‌توان هدف اصلی معاینات دورهای را که همانا شناسایی زود هنگام موارد مشکوک به بیماری‌های شغلی است تامین کرد و در نتیجه با شناسایی زودهنگام این موارد هم شاغل و هم کارفرما از فواید و سودمندی‌های معاینات دورهای بهره خواهند برد. نفع آن برای شاغل، اقدامات درمانی و پیشگیرانه موثرتر و نفع آن برای کارفرما سالم تر ماندن شاغل و حضور بیشتر وموثرتر وی در محیط کار و نیز عدم مواجهه با مسائل مربوط به شکایات و غرامت‌ها خواهد بود. هر چه بیماری ناشی از کار زودتر تشخیص داده شود، ناتوانی شاغل کمتر و درمان و کنترل بیماری راحت تر بوده و در نتیجه به سمت نقص عضو وناتوانی پیش نمی‌رود و اقدامات محیط کار هم بهتر نتیجه خواهد داد.
همچنین رعایت الزامات فوق در انجام معاینات دوره ای باعث می‌شود تا این معاینات از حالت انجام و ثبت خارج شده و از وقت و هزینه‌های صرف شده برای انجام معاینات، بهره مثبتی برای شاغل و کارفرما حاصل گردد.